Phác đồ điều trị suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

1. ĐẠI CƯƠNG

-         Suy hô hấp là tình trạng rối loạn chức năng hô hấp, gây giảm nồng độ O2 trong máu có kèm theo tăng CO2 máu hoặc không.

-         Suy hô hấp ( SHH ) cấp ở trẻ sơ sinh:

+ Do nhiều nguyên nhân gây nên

+ Xảy ra ở bất cứ giai đoạn nào của sơ sinh, nhất là trong tuần lễ đầu

+ Biểu hiện sự thích nghi chưa hoàn toàn của phổi, tuần hoàn, thần kinh và chuyển hóa khi trẻ làm quen với môi trường bên ngoài tử cung.

+ Hay gặp ở trẻ đẻ non, thấp cân, thai bệnh lí, con của các bà mẹ có bệnh

+ Nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, đòi hỏi phải cấp cứu nhanh chóng và xử trí đúng.

2. ĐIỀU TRỊ:

     Nguyên tắc:

-         Phải điều trị tích cực tránh di chứng do thiếu O₂ tổ chức kéo dài đặc biệt là thiếu O₂ não.

-         Gồm có:

·        Ưu tiên điều trị triệu chứng.

·        Điều trị nguyên nhân.

·        Điều trị hỗ trợ.

·        Phòng bệnh.

Điều trị suy hô hấp sơ sinh

    2.1. ĐIỀU TRỊ TRIỆU CHỨNG:

a.  Nguyên tắc:

-         Chống suy hô hấp.

-         Chống toan máu.

-         Chống nhiễm khuẩn

-         Chống kiệt sức

-         Chống rối loạn thân nhiệt, đặc biệt hạ thân nhiệt

b. Cụ thể:

ü Chống SHH:

-         Nguyên tắc:

+ Thông thoáng đường thở

+ Nằm tư thế thích hợp: hơi ngửa cổ, kê gối dưới vai để đường thở được thẳng

+ Cung cấp O2:

·        Chỉ định:

ü Khi có khó thở nhịp thở >60 lần/phút, hoặc <40 lần/phút, rút lõm lồng ngực và hõm ức, và/ hoặc tím tái. Và/ hoặc:

ü Khi PaO2 <80 mmHg, khi SpO2 < 90%.

·        O2 phải được làm ấm và ẩm trước khi đưa vào BN

·        Tùy mức độ SHH mà sử dụng các phương pháp thở O2 và điều chỉnh nồng độ O₂ cho phù hợp.

·        Nếu tiến triển tốt thì giảm dần áp lực và nồng độ O2  xuống tới mức đủ đảm bảo cho trẻ hồng hào và PaO₂ > 60 mmHg

·        Lúc đầu nên cho áp lực cao để nhanh chóng nâng PaO₂ lên 100 mmHg, đồng thời làm các phế nang bị xẹp phồng lên.

-         Phương pháp thở O2:

+ Thở O2 qua sonde (liều O2: 0,5-1 l/ph) hoặc qua lều (liều O2: 8-10 l/ph)

·        SHH nhẹ và vừa, trẻ tự thở.

·        Theo dõi độ bão hòa O2, điều chỉnh O2 khí thở vào để độ bão hòa khoảng 92-95%

+ Thở qua mặt nạ (liều O2: 3-5 l/phút)

·        Trẻ tự thở, hoặc dùng kết hợp trong hô hấp hỗ trợ (tần số bóp bóng: 40 lần/phút).

+ Thở CPAP: thở với áp lực dương liên tục qua mũi.

·        Chỉ định:

.          Trẻ đẻ non tự thở được.

.          Bệnh màng trong tự thở được.

+ Thở máy:

·        Chỉ định:

.          Ngừng thở kéo dài.

.          Bóp bóng không hiệu quả.

+ Thở O₂ có áp lực cao gấp 2-3 lần áp suất khí trời:

·        Chỉ định: liệt cơ hô hấp.

     + Nếu suy hô hấp nặng à thông khí hỗ trợ: bóp bóng, đặt NKQ rồi cho thở máy. Khi trẻ tự thở được à bóp bóng hỗ trợ rồi dần chuyển sang thở O2 qua sonde.

-         Chăm sóc trẻ thở oxy

+ Luôn luôn được thông thoáng đường thở:

·        Tư thế làm thẳng đường thở.

·        Thay đổi tư thế, vỗ rung à tránh ứ đọng đờm dãi, xẹp phổi.

·        Hút đờm dãi đều đặn, ống hút phải đảm bảo vô trùng.

+ Giữ ấm: đảm bảo nhiệt độ cơ thể 36,5-37⁰C.

+ Tránh tối đa những tiêu hao năng lượng không cần thiết:

·        Tránh vận chuyển BN.

·        Tránh trẻ bị đói, lạnh, sốt, vật vã.

·        Tránh dùng các thuốc kích thích cho trẻ.

-         Theo dõi BN thở oxy

+ Để đánh giá hiệu quả của liệu pháp O₂, cần theo dõi:

·        Màu sắc da, di động ngực lồng ngực.

·        Nhịp tim, mạch, HA, nhịp thở, nhiệt độ.

·        Khí máu: PaO₂, PaCO₂, pH trong máu.

+ Nếu thở O2 > 24h phải theo dõi tình trạng nhiễm độc O2:

·        Xơ teo võng mạc ở trẻ đẻ non.

·        Loạn sản phế quản, phổi.

ü Chống toan máu

-         Tìm nguyên nhân

-         Giải quyết thông khí tốt

-         Dùng thuốc khi các điều trị trên không cải thiện, có nhiễm toan nặng lên

+ Dùng NaHCO3 14 %o hoặc 42 %o

+ Số mEq bicarbonat cần thiết = BE x P x 0,3

                                    P: cân nặng của trẻ (kg); BE: kiềm dư.

+ Chỉ nên bù ½ số lượng thiếu.

+ Trong trường hợp “mò”, dùng NaHCO3 14%o 10-15 ml/kg (1mEq/kg).

-         Trong trường hợp toan hô hấp (PaCO₂ > 70mmHg), thải CO₂ = máy thở

-         Chú ý:

·        Dd NaHCO3 thường gây hạ đường huyết nên cần truyền cùng với dd glucose

·        Khi cấp cứu, sau khi tính lượng dung dịch Natribicabonat cần bù:

.          1/3 tiêm tĩnh mạch.

.          Còn lại truyền nhỏ giọt tĩnh mạch.

ü Chống nhiễm khuẩn

-         Đảm bảo vô khuẩn trong chăm sóc, đặc biệt TH đặt NKQ

-         Dùng kháng sinh, tốt nhất theo kháng sinh đồ.

-         Nếu chưa có KSĐ cần dùng KS phổ rộng có tác dụng diệt cả VK Gr^- và Gr⁺

ü Chống kiệt sức:

-         Cung cấp đủ năng lượng cho trẻ:

·        Trẻ đẻ non: 130 - 140 kcal/kg/ngày.

·        Trẻ đủ tháng: 100 - 120 kcal/kg/ngày.

-         Cho trẻ ăn sữa mẹ, chia làm nhiều bữa.

-         Nếu trẻ không bú được phải đặt sonde dạ dày bơm sữa chậm hoặc nhỏ giọt.

-         Nếu lượng sữa ăn không đủ hoặc trẻ nôn phải nuôi dưỡng bổ sung = đường TM

-         Cung cấp đủ nước

-         Vitamin B1, C.

-         Nếu trẻ kích thích, vật vã có thể cho an thần.

ü Chống rối loạn thân nhiệt

-         Đảm bảo thân nhiệt 36,5 - 37 ⁰C, nhiệt độ phòng giữ ở 28 ⁰C

-         Nếu trẻ hạ nhiệt độ -> dùng lồng ấp, pp “chuột túi”

-         Nếu trẻ sốt phải nới rộng quần áo, dùng thuốc hạ sốt: Paracetamol 10-15 mg/kg/lần, 4-6h/ lần nếu cần.

2. 2. ĐIỀU TRỊ KHÁC: Tuỳ theo tình trạng bệnh nhân

-         Trợ tim: nếu suy tuần hoàn.

-         Điều chỉnh RLĐG: Na⁺, K⁺,…

2.3. ĐIỀU TRỊ NGUYÊN NHÂN:

-         Chưa điều trị được tất cả các nguyên nhân

-         Tùy theo từng nguyên nhân cụ thể mà có biện pháp điều trị thích hợp:

·        Bệnh màng trong: Surfactant.

·        Thoát vị cơ hoành: điều trị ngoại.

·        Tim bẩm sinh: điều trị nội ổn định, xét điều trị ngoại.

·        XHN-MN: điều trị nội hoặc ngoại.

·        Viêm màng não mủ: kháng sinh.

2.4. PHÒNG BỆNH

-         Theo dõi và quản lý thai nghén tốt để tránh đẻ non, đẻ ngạt.

-         Phát hiện sớm và điều trị kịp thời suy hô hấp trước, trong và sau đẻ.

Ghi rõ nguồn chiaseykhoa khi phát hành lại nội dung từ website này