Đỡ đẻ ngôi chỏm kiểu thế chẩm chậu trái trước

I.                   Đại cương

·         Ngôi chỏm là ngôi trong đó thai nhi nằm xuôi, trục của thai nhi song song với trục tử cung, đầu ở dưới và cúi tốt.

·         Ngôi chỏm chiếm tới 95 % tổng số các cuộc đẻ.Kiểu thế chẩm chậu trái trước là kiểu thế thường gặp nhất trong các cuộc đẻ tự nhiên, khi đó mốc của thai nhi là xương chẩm nằm ở vị trí mào chậu lược trái.

·         Đẻ ngôi chỏm kiểu thế chẩm chậu trái trước phải trải qua 3 giai đoạn: đẻ đầu, đẻ vai và đẻ mông. Mỗi gia đoạn này lại gồm 4 thì : lọt, xuống, quay, sổ. Trong đó đẻ đầu là khó nhất vì đầu to và rắn nhất, ít có khả năng thu nhỏ lại các đường kính như vai và mông.

           Cơ chế đẻ ngôi chỏm kiểu thế CCTT:

o  Đẻ đầu: gồm 4 thì.

§  Lọt:

·         Chuẩn bị lọt: cúi tốt, chồng khớp, tạo bướu thanh huyết.

·         Lọt chính thức: ngôi đi qua đường kính chéo trái của eo trên, chẩn đoán lọt ngôi bằng dấu hiệu Farabeuf. Có hai kiểu lọt: đối xứng (ít gặp) và không đối xứng hoặc trước hoặc sau, nhưng hay gặp lọt kiểu không đối xứng sau.

§  Xuống: ngôi thai xuống .Trong lòng tiểu khung từ eo trên đi qua eo giữa xuống eo dưới.

§  Quay: khi ngôi chạm vào hoành chậu sẽ quay 450 ngược chiều kim đồng hồ về kiểu thế chẩm vệ để chuẩn bị sổ.

§  Sổ: cùng với sức rặn của người mẹ, ngôi thai sẽ được sổ ra ngoài dưới tác dụng của cơn co tử cung. Có 2 cách sổ:  sổ kiểu chẩm vệ hoặc chẩm cùng.

o   Đẻ vai: vì vai vuông góc với đầu do đó vai sẽ lọt theo đường kính chéo phải của eo trên, cũng gồm 4 thì:

§  Lọt:

·         Chuẩn bị lọt: vai thu nhỏ lại từ 12cm đường kính lưỡng mỏm vai xuống còn 9cm.

     ·         Lọt chính thức:  đường kính lưỡng mỏm vai đi qua đường kính chéo phải của eo trên.

§  Xuống:  vai xuống trong lòng tiểu khung từ eo trên qua eo giữa để xuống eo dưới.

§  Quay:  vai quay 450 theo chiều kim đồng hồ để  về đường kính trước sau của eo dưới chuẩn bị cho thì sổ.

§  Sổ:  vai sổ ra ngoài âm hộ dưới tác dụng của cơn co tử cung và sức rặn người mẹ và trong một số trường hợp có sự giúp đỡ của người đỡ đẻ.

o  Đẻ mông: nói chung cũng qua 4 thì như đẻ đầu và đẻ vai, nhưng vì mông nhỏ nên sau khi sổ đầu và sổ vai thì mông sẽ tụt ra nhanh không rõ ràng các thì.

·         Việc đỡ đẻ ngôi  chỏm kiểu thế chẩm chậu trái trước cần được tiến hành đúng theo cơ chế đẻ, tránh cho thai nhi bị rách rộng tầng sinh môn, tránh cho thai nhi bị ngạt.

·         Thái độ của người đỡ đẻ là chờ đợi cho ngôi lọt, trong khi chờ đợi ngôi lọt thì phải theo dõi cơn co tử cung và tim thai. Khi ngôi đã lọt thì động viên thai phụ và chuẩn bị đỡ đẻ.

Chú ý: có thể bổ sung thêm phần chẩn đoán độ lọt và chẩn đoán lọt chính thức vào câu này.

II.                Đỡ đẻ ngôi chỏm kiểu thế chẩm chậu trái trước.
2.      Kĩ thuật tiến hành
2.1. Đỡ đầu
2.2.Đỡ vai
2.3.Đỡ mông và chân

1.      Dụng cụ và phương tiện

·         Hộp đỡ đẻ gồm: 2 kìm Kocher, 1 kéo cắt rốn, 2 miếng gạc để lau nhớt cho trẻ sơ sinh

·         3 săng vuông vô khuẩn

·         1 kéo để cắt tầng sinh môn khi có chỉ định

·         Dụng cụ hồi sức sơ sinh

·         Người đỡ đẻ đội mũ, đeo khẩu trang, rửa tay, đeo găng vô khuẩn

·         Thai phụ nằm trên bàn đẻ với tư thế sản khoa: lưng và đầu cao, khớp háng và đầu gối gấp nửa chừng, 2 đùi dạng ra ngoài, 2 tay nắm lấy 2 chỗ vịn

·         Người đỡ đẻ có thể đứng 2 bên phải hoặc thông thường đứng giữa 2 đùi thai phụ.

·         Trong thì này, người đỡ đẻ phải giúp cho đầu thai nhi cúi thật tốt để sổ theo đường kính ngắn nhất là hạ chẩm thóp trước. Sau đó, khi đầu ngửa để qua âm hộ thoát ra ngoài phải cho đầu ngủa từ từ, tránh rách rộng tầng sinh môn

·         Trong cơn rặn: khi đầu thai nhi thập thò ở âm hộ, dùng tay trái ấm nhẹ vào chỏm, tay phải lót  1 gạc ấn vào trán qua tầng sinh môn để giúp cho đầu cúi thêm.

·         Khi hạ chẩm đã cố định dưới khớp vệ, tầng sinh môn bị giãn rất mỏng. nếu có chỉ định cần cắt tầng sinh môn lúc này. Sau đó, giữ đầu ngửa từ từ bằng cách dùng tay phải giữ tầng sinh môn, tay trái giữ cho đầu sổ từ từ. Nếu cần thì lách cho 1 bướu đỉnh sổ trước rồi nghiêng đầu để cho bướu đỉnh kia sổ tiếp.

·         Trong thì đẻ đầu cần hướng dẫn cho thai phụ rặn dài hơi, dồn sức xuống âm hộ - hậu mô và thở sâu khi kết thúc cơn rặn. Khi lưỡng đỉnh thoát ra ngoài âm hộ thì thai phụ không cần rặn nữa, tiếp tục đỡ cho đầu sổ

     ·         Sau khi đầu sổ, đầu sẽ quay lại vị trí cũ như khi lọt để vai sổ. Lúc này cần đăth 2 tay vào 2 bên gò má thai nhi rồi quay luôn 1 góc 90 độ về phía bên trái thai nhi để cho thai nhi nhìn vào đùi trái của người mẹ. Khi đó vai sẽ ở đường kính trước sau, chuẩn bị sổ ra ngoài.

·         Trước tiên, nếu có dây rau quấn cổ thì cắt dây rau giữa 2 kìm Kocher rồi mới đỡ vai. Nếu dây rau quấn cổ lỏng thì có thể gỡ qua đầu thai nhi

·         Đỡ vai trước: áp 2 bàn tay vào 2 bên gò má thai nhi rồi kéo đầu thai nhi xuống phái dưới. Lúc này có thể để cho thai phị rặn thêm 1 hơi. Khi thấy bờ dưới cơ delta lộ ra dưới khớp vệ thì không kéo nữa.

·         Đỡ vai sau: vẫn để cho 2 bàn tay ở 2 bên gò má thai nhi, kéo ngược thai nhi lên phía trên để cho vai sau sổ ra trước. Sau đó vai trước sẽ sổ dễ dàng.

·         Trong khi vai sau sổ cần chú ý đề phòng rách tầng sinh môn.

·         Sau khi hai vai sổ chỉ cần kéo nhẹ, ngực, bụng, mông và chân sẽ sổ ra 1 cách dễ dàng.

·         Lúc đó một tay nâng gáy thai nhi, tay kia đỡ dần từ 1 rồi đón lấy 2 chân. Trong khi đó người phụ chuẩn bị cắt dây rau khi thai sổ ra ngoài hoàn toàn

Kết luận: đỡ đẻ thường ngôi chỏm kiểu thế chẩm chậu trái trước là một thủ thuật đơn giản nhưng cần thực hiện đúng theo cơ chế đẻ. Thì đỡ đầu thường khó khăn và lâu, nhất là đối với người con so vì tầng sinh môn rắn hay nếu do đầu thai nhi to. Việc hướng dẫn thai phụ rạn và thở cùng với sự kiên nhẫn của người đỡ đẻ là cần thiết,tránh những thủ thuật can thiệp không cần thiết.