Đặc điểm sơ sinh non tháng và nhẹ cân

I.                   Đại cương

·         Trẻ non tháng là những trẻ đẻ trước 37 tuần thai kể từ ngày đầu tiên của kì kinh cuối cùng.

·         Trước đây khi điều kiện y tế và sự hiểu biết còn hạn chế, trẻ đẻ non thường không có cơ hội sống nhưng đến năm 1900 thì Boudin ở Pháp đã chứng minh được rằng trẻ đẻ non có thể được cứu sống nếu đảm bảo 3 điều kiện: giữ ấm, dinh dưỡng tốt và vệ sinh sạch.

II.                Đặc điểm trẻ sơ sinh non tháng và nhẹ cân

1.      Về hình thể bên ngoài:

1.1  Cân nặng < 2500 g

1.2  Chiều dài < 45 cm

1.3  Da càng đẻ non da càng nhỏ, nhiều mạch máu dưới da rõ, tổ chức mỡ dưới da kém phát triển, trên da có nhiều lông tơ, tổ chức vú và đầu vú chưa phát triển

1.4  Tóc ngắn, mềm < 2 cm

1.5  Móng chi mềm, không chùm các ngón

1.6  Hệ thống xương mềm, đầu to so với tỷ lệ cơ thể ( ¼) , các rãnh xương sọ chưa liền, thóp rộng, lồng ngực dẹt, tai mềm, sụn vành tai chưa phát triển.

1.7  Các chi luôn ở tư thế duỗi, trương lực cơ mềm, cơ nhẽo.

1.8  Sinh dục ngoài:

1.8.1        Trẻ trai: tinh hoàn chưa xuống hạ nang, da bìu phù mọng

1.8.2        Trẻ gái: môi lớn chưa phát triển, không che kín được môi bé và âm vật, không có biến động sinh dục như hành kinh sinh lý hoặc sưng vú.

1.9  Thần kinh : luôn li bì, ức chế, khóc yếu, các phản xạ nguyên thủy yếu hoặc chưa có.

2.      Đặc điểm sinh lý.

Tất cả trẻ đẻ non đều ít nhiều biểu hiện sự kém trưởng thành cá hệ thống trong cơ thể

: thiếu hụt kho dự trữ và chức năng sinh học chưa chín muồi, nó phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ để non. Vì thể khả năng thích nghi với môi trường bên ngoài tử cung của trẻ rất khó khăn.

2.1  Hô hấp

2.1.1        Chức năng hô hấp của trẻ non tháng còn yếu, dễ bị suy hô hấp vì:

2.1.2        Lồng ngực dẹp, xương sườn mềm, dễ biến dạng,cơ liên sườn chưa phát triển, giãn nở kém.

2.1.3        Phổi chưa trưởng thành, tế bào phế nang còn hình trụ, tổ chức đàn hồi ít, kèm theo thiếu chất surfactant của nhóm tế bào II của phổi tiết ra ( san xuất không đủ), do đó phế nang khó giãn nở nên sự trao đổi oxy khó khăn.

2.1.4        Trung tâm hô hấp chưa trưởng thành, trẻ đẻ non khóc yếu,thở không đều, kiểu Scheyne-stock, thời gian ngừng thở dài (7-10 giây) , rối loạn nhịp thở có thể kéo dài khoảng 2-3 tuần

2.1.5        Sự thở của trẻ đẻ non tháng có 2 đặc điểm:

2.1.6        Kiểu thở bằng bụng:

     2.1.7        Nhịp thở có chu kỳ: cường độ hít vào thở ra tăng dần, có thể xảy ra tình trạng ngừng thở với tần số và sự kéo dài khác nhau,các lần ngừng thở kéo dài < 15 giây thì không có ý nghĩa bệnh lý, có thể tồn tại 1 tuần lễ, khi đạt được nhịp thở với tần số 50-60 lần/phút là dấu hiệu của tiên lượng tốt.

2.2  Tuần hoàn và máu

2.2.1        Diện tim to, tròn, tỷ lệ tim- ngực >0,55, thất phải lớn hơn thất trái, trục phải

2.2.2        Có thể có tiếng thổi tâm thu trong những ngày đầu sau tự mất do ống động mạch và lỗ Botal đóng chậm

2.2.3        Nhịp tim dao động 100-200 lần/phút. Vì trung tâm thần kinh chưa hoàn chỉnh, nhịp tim phụ thuộc vào hô hấp nên không đều.

2.2.4        Mao mạch nhỏ, tổ chức tế bào thành mạch chưa phát triển, dễ vỡ, dễ phù nề do thoát quản, nhất là ở các vùng quanh não thất vì ít tổ chức đệm.

2.2.5        Máu: TB máu, các yếu tố đông máu đều giảm hơn so với trẻ đủ tháng, có nhiều hồng cầu non ra máu ngoại vi trong vài tuần đầu.

2.3  Điều hòa thân nhiệt

2.3.1        Trẻ non tháng thường dễ bị mất nhiệt hơn trẻ đủ tháng vì:

2.3.2        Trung tâm điều hòa nhiêt chưa hoàn chỉnh.

2.3.3        Non tháng vận động cơ yếu nên kém sinh nhiệt

2.3.4        Da mỏng lớp mỡ dưới da kém phát triển.

2.3.5        Diện tích da tương đối rộng so với cân nặng nên sự bốc hơi nước kéo theo mất nhiệt ở trẻ rất nhiều.

ð Cần phải lâu khô ủ ấm ngay sau khi sinh là việc làm rất cần thiết

2.4  Chức năng tiêu hóa

2.4.1        Hệ tiêu hóa của trẻ non tháng kém phát triển, các men tiêu hóa chưa hoạt hóa, phản xạ bú yếu hoặc chưa có ở trẻ quá non, dạ dày nhỏ, nằm ngang, nhu động yếu do đó phải cho trẻ ăn ít một, nhiều bữa trong ngày

2.4.2        Hấp thu thức ăn của trẻ kém nên dễ bị nôn trớ, trướng bụng và rối loạn tiêu hóa

2.4.3        Gan: thùy phải không to hơn thùy trái, chức năng gan chưa trưởng thành, dự trữ glycogen trong gan ít, chưa có men chuyển hóa…..nên trẻ đẻ non thường có vàng da đậm, kéo dài, dễ hạ đường huyết, dễ tan máu.

2.5  Chức năng chuyển hóa – nội tiết

2.5.1        Chuyển hóa protid và lipid kém vì thiếu các men cần thiết trong khi nhu cầu protid và lipid lại cao

2.5.2        Nhu cầu Na+, K+như trẻ đủ tháng trong khi tỉ lệ nuocs của trẻ non tháng cao hơn, chức năng lọc và đào thải của thận lại chưa hoàn chỉnh, thải kali rất chậm, giữ nước và muối nhiều nên dễ bị phù.

2.5.3        Trẻ đẻ non thiếu hầu hết các vitamin nên cần bổ sung ngay.

2.5.4        Các tuyến nội tiết hầu như chưa hoàn chỉnh và hoạt động rất yếu, chỉ có tuyến tụy hoạt động ngay sau khi sinh nhưng chủ yếu chỉ tiết insulin , do đó trẻ non tháng dễ bị hạ đường huyết ( không chỉ do dự trữ thiếu, cung cấp thiếu mà còn do tăng tiết insulin )

2.6  Khả năng miễn dịch

Khả năng bảo vệ cơ thể, chống nhiễm khuẩn của trẻ đẻ non chưa phát triển hoặc phát triển không đầy đủ do các yếu tố:

      2.6.1        Da mỏng độ toan thấp

      2.6.2        Hệ thống miễn dịch tế bào yếu, khả năng thực bào, diệt khuẩn chưa hoàn thiện

      2.6.3        Lượng globulin miễn dịch dịch thể ( IgG) từ mẹ truyền qua rau thai rất ít

2.6.4        Khả năng tạo miễn dịch yếu