Cắt khâu tầng sinh môn: chỉ định, kĩ thuật, tai biến, xử trí

Tầng sinh môn làm nhiệm vụ nâng đỡ các cơ quan trong tiểu khung bao gồm : bàng quang, tử cung, âm đạo,trực tràng

Trong khi đẻ, tầng sinh môn phải giãn căng để cho các phần của thai nhi có thể lần lượt thoát ra ngoài và có thể bị rách. Nếu rách rộng tổn thương có thể đến hậu môn

Để đề phòng tấng sinh môn bị rách phức tạp người ta chủ chương cắt tầng sinh môn trong trường hợp đe dọa rách rộng

1.      Chỉ định

1.1  Về phía mẹ:

Ø  Âm hộ hẹp, tầng sinh môn rắn và ngắn ( con so)

Ø  Âm hộ và tầng sinh môn bị phù nề do chuyển dạ kéo dài và nhiễm khuẩn

1.1  Về phía thai:

Ø  Thai to

Ø  Thai non yếu thiếu tháng : cắt tâng sinh môn để bảo vệ đầu thai nhi khỏi bị sang chấn khi vượt qua tầng sinh môm để sổ

Ø  Ngôi thai: ngôi mặt, ngôi chỏm kiểu thế sổ chẩm cùng , ngôi mông nhất là ngôi môn thiếu thướng cắt để cho sổ dầu hậu dễ dàng

1.2 Cắt tầng sinh môn khi làm các thủ thuật Forceps, giác hút nội xoay

2.      Chuẩn bị

Ø  Cán bộ y tế : nữ hộ sinh, bác sĩ chuyên khoa phụ sản

Ø  Dụng cụ: hộp cắt khâu tầng sinh môn : kéo thẳng, kìm, kìm kẹp kim,panh, chỉ catgut, chỉ lanh hoặc chỉ Vicryl tự tiêu, gạc củ ấu,thuốc sát trùng, thuốc tê Novocain 2% ; găng tay vô khuẩn, khăn vô khuẩn.

3.      Kĩ thuật cắt

3.1  Thời điểm: nên cắt đúng lúc, không sớm quá cũng không muộn quá

Ø  Nếu cắt quá sớm khi âm hộ và tầng sinh môn chưa phồng to sẽ không ước lượng được phải  cắt như thế nào, kết quả có thể là quá rộng hoặc quá hẹp

Ø  Ngược lại, cũng không nên cắt chậm quá khi TSM đã bắt đầu rách

Ø  Do đó phải cắt đúng lúc khi tầng sinh môn đã giãn căng, lúc có cơn co và sản phụ đang rặn nhu vậy sản phụ sẽ đỡ đau

Ø  Nấu cắt để chuẩn bị làm thủ thuật như đỡ đàu hậu trong ngôi ngược thường cắt sẵn từ trước khi làm thủ thuất.

3.2  Trước khi cắt:

Gây tê vùng âm hộ tầng sinh môn bắng cách tiêm Novocain 2% 5-10 ml tại chỗ,

3.3  Vị trí cắt

Ø  Cắt ở mép âm hộ, từ chỗ 7h hoặc 5 giờ chéch xuống dưới ra ngoài theo 1 góc 45 độ so với đường trục âm hộ

Ø  Cắt 4-5 cm tùy theo mức độ cần thiết

Ø  Đường cắt sẽ đi qua: 1 phần cơ thắt âm hộ, cơ nang nông, cơ ngang sâu, thành âm đạo và da vùng tấng sinh môn

Ø  Cắt bên phải hay bên trái tùy theo tay thuận. Thường cắt một bên là đủ không nên cắt quá dài vì sẽ cắt vào cơ nâng hậu môn. Nếu cắt rộng nhu trong trường hợp sổ chẩm cùng thì có thể cắt cả 2 bên tầng sinh môn

3.4  Cách thức cắt:

Ø  Cắt bàng kéo hoặc dao sắc

Ø  Dùng ngón tay trỏ và giữa cho vào âm đạo nâng vùng định cắt lên cho căng ra đồng thời để bảo vệ ngôi thai, tay kia cắt một cách nhanh gọn, chính xác giữa lúc thai phụ đang rặn

4.      Kĩ thuật khâu tầng sinh môn

4.1  Thời điểm khâu: Sau khi rau đã sổ, không còn nguyên nhân gây chảy máu

4.2  Chuẩn bị:

Ø  Rửa sạch vùng âm hộ và tầng sinh môn

Ø  Sát khuẩn TSM

Ø  Trải khăn vô khuẩn

Ø  Người khâu rửa tay mặc áo đi găng vô khuẩn

Ø  Kiểm tra vết rách, mức độ rách TSM

Ø  Gây tê bằng Novocain 2%

4.3  Cách khâu:

Đặt một gạc to vào âm đạo trên chỗ cắt cho máu rỉ từ tử cung ra không cản trở thủ thuật Người phụ dùng van banh âm đạo ra cho dễ khâu

Vết cắt gồm 3 lớp tổ chức: thành âm đạo, cơ tầng sinh môn, và da => nên được khâu 3 thì.

Thì âm đạo:

Ø  Khâu từ trong ra ngoài, mũi rời bằng chỉ catgut số 0 hoặc 1.

Ø  Mũi khâu lấy tất cả bề dày thành âm đạo, không những tới niêm mạc mà còn cả tới lớp cơ và vùng tổ chức xung quanh ( bề dày khoảng 5-7 mm)

Ø  Cần đảm bảo 2 mép vết cắt khớp đúng với nhau

Ø  Khi khâu tới âm hộ thì phải lấy nếp màng trinh và đường ranh giới giữa niêm mạc âm đạo và da tầng sinh môn làm chuẩn

Thì khâu cơ:

Ø  Khâu cơ bằng chỉ catgut mũi rời số 0 hoặc 1

Ø  Chú ý không để lại khoảng trống giữa cơ và da. Muốn vậy nên khâu sâu gần tới da.

Ø  Thì khâu da: khâu bằng mũi chỉ rời với chỉ lanh. Có thể khâu liền lớp cơ và lớp da thành một thì, nhu vậy mũi chỉ lanh phải móc sâu tới lớp cơ

Ø  Cuối cùng sát khuẩn, lau khô, phủ gạc vô khuẩn và cho đóng khố.

5.      Chăm sóc trong thời kì hậu sản

Ø  Việc chăm sóc TSM sau đẻ rất quan trọng.Nếu giữ cho vết khâu luôn sạch và khô thì vết khâu sẽ liền tốt.Bởi vậy cần cho sản phụ đóng khố vô khuẩn, luôn thay khố, lau sạch, thấm khô vùng âm hộ, tầng sinh môn nhất là sau mỗi khi đại tiểu tiện

Ø  Có thể rắc bột kháng sinh nếu cần. Không nên dùng các loại thuốc mỡ, thuốc nước ( Hiện nay không dùng cách rắc bột kháng sinh mà dùng kháng sinh theo đường uống hoặc theo đường tiêm)

Ø  Có thể cắt chỉ vào ngày thứ 5

Ø  Nếu không liền: có thể khâu lại ngay nếu vết khâu sạch, không có mủ. Nhưng thường toác vét khâu do nhiễm khuẩn, khi đó không được khâu lại ngay.

6.      Tai biến và xử trí

Ø  Chảy máu do khoảng trống giữa các lớp => cần khâu lại cho các lớp ép vào nhau

Ø  Nhiễm khuẩn: phải cắt chỉ tầng sinh môn cách quãng, rửa sạch , sử dụng kháng sinh tại chỗ hoặc toàn thân.

Chú ý: cần tìm thêm các tai biến và cách xử trí : trong sách thủ thuật không nói đến, trong hướng dẫn chăm sóc sức khỏe sinh sản BYT 2009 chỉ đề cập đến 2 tai biến và xử trí như trên

Tham khảo: phác đồ điều trị của bệnh viện Từ Dũ