Áp xe vú: nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và xử trí.

I.                   Đại cương

Ø  Áp xe vú là 1 bênh hay gặp ơ phụ nữ, nhất là trong thời kì sinh đẻ, nuôi con ( áp xe vú trong thòi kì cho bú )

Ø  Phân loại:

Ø  Dựa vào vị trí ổ áp xe có thể chia ra :

o   Áp xe trước tuyến o Áp xe trong tuyến o Áp xe sau tuyến

Ø  Dựa vào diễn biến của quá trình viêm có thể chia ra:

o   Giai đoạn viêm

o   Giai đoạn tạo thành áp xe và hoại thư vú

Ø  Nguyên nhân:

o   Vi khuẩn gây viêm mủ ở vú thường là tụ cầu và liên cầu

o   Hiếm gặp hơn là các loại phế cầu, lậu cầu, trực khuẩn thương hàn, vi khuẩn kị khí

o   Các yếu tố thuận lợi: suy giảm sức đề kháng, điều kiện sống thấp

o   Tình trạng ứ đọng sữa trong tuyến vú

Ø  Bệnh sinh: các vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào tuyến vú qua hai đường:

o   Trực tiếp: vi khuẩn gây bệnh thường có trên da có thể xâm nhập trực tiếp vào tuyến vú qua các ống dẫn sữa hoặc các vết sây sát ở núm vú và vùng quầng vú

o   Gián tiếp: vi khuẩn có thể xâm nhập tuyến vú từ một ổ nhiễm khuẩn nào đó của cơ thể qua con đường máu hoặc đường bạch huyết

II.                Triệu chứng

Các dấu hiệu lâm sàng ohuj thuộc vào vị trí, giai đoạn và tiến triển của quá trình viêm.Có thể chia ra thành 2 giai đoạn: giai đoạn viêm và giai đoạn tạo thành áp xe.

1.      Giai đoạn viêm

Ø  Lâm sàng:

o   Toàn thân: khởi phát đột ngột với sốt cao, mệt mỏi, đau đầu,mất ngủ

o   Cơ năng: đau nhức sâu trong tuyến , đau tăng lên khi khám, khi cử động cánh tay.

o   Thực thể:

§  Vú bị viêm to ra , nắn chắc

§  Vùng da ở vị trí viêm có thể bình thường nếu ở viêm nằm sâu trong tuyến, hoặc có thể nóng, đỏ, phù nề nếu ổ viêm ở ngay dưới da hoặc trên bề mặt của tuyến

§  Hạch nách cùng bên to và đau

Ø  Cận lâm sàng:

o  CTM : bạch cầu tăng đặc biệt là bạch cầu đa nhân trung tính, máu lắng tăng

2.      Giai đoạn tạo thành áp xe

Áp xe vú là những túi mủ khu trú ở vú được hình thành do sự hoại tử các mô. Có thể do một hoặc nhiều ổ áp xe nằm ở 1 hoặc nhiều thùy khác nhau của tuyến vú. Trong giai đoạn này tất cả các triệu chứng viêm đều tăng lên.

Ø  Toàn thân: hội chứng nhiễm trùng nhiễm độc rõ: sốt cao rét run, môi khô lưỡi bẩn, đau đầu khát nước, da xanh, cơ thể gầy yếu, mất ngủ

Ø  Cơ năng: đau nhức sâu trong tuyến tăng khi vận động tay, cho con bú

Ø  Tại chỗ:

o   Vú sưng to, vùng da phía trên ổ áp xe thường nóng, căng, xung huyết đỏ hoặc phù tím

o   Da có thể vẫn bình thường nếu ổ áp xe nằm ở sâu. Các tĩnh mạch dưới da nổi rõ, có hiện tuongj viêm bạch mạch dưới da

o   Núm vú có thể bị tụt

o   Sờ có thể thấy dấu hiệu ba động: ??????

o   Nếu ổ áp xe thông với các ống dẫn sữa thì có thể thấy sữa lẫn mủ chảy ra qua đầu núm vú. Chọc hút đúng ổ áp xe có thể hút được mủ

Ø  Xét nghiêm:

o   CTM: tăng bạch cầu đa nhân trung tính, máu lắng tăng

o   Xét nghiệm dịch mủ tìm vi khuẩn: qua nhuộng soi và nuôi cấy

o   Biến chứng: viêm xơ vú mãn tính, viêm mô liên kết, hoại tử vú

III.             Chẩn đoán:

1.   Chẩn đoán xác định: LS+CLS

2.      Chẩn đoán phân biệt: ung thư vú thể cấp dạng viêm:

ü  Hay gặp ở người trẻ, đang cho con bú, có khi bị ung thư vú cả 2 bên cùng lúc.

ü  Vú to rất nhanh, không đau, trông bề ngoài như viêm tấy

ü  Hạch nách thường bị xâm nhiễm sớm

ü  Toàn thân suy sụp nhanh

ü  Đôi khi có sốt

ü  Cần làm xét nghiệm chẩn đoán tế bào học chọc hút kim nhỏ hoặc làm sinh thiết tức thì

ü  Tiên lượng xấu, tử vong trong vòng 1-3 tháng

IV.              Điều trị

1.   Nguyên tắc:

Tùy theo kích thước và vị trí của ổ áp xe mà có thái độ điều trị khác nhau Khi đã tạo thành ổ áp xe thì phải chích rạch, tháo mủ

2.      Với các áp xe nông ở dưới da, vùng quầng vú: điều trị giống như chích nhọt ở các vị trị khác

3.      Đối với áp xe trong tuyến:

Ø  Gây mê hoặc gây tê tại chỗ, chích rạch áp xe theo hình nan hoa ở chỗ thấp nhất trên khu vực áp xe. Chiều dài thường từ 7-10 cm, cách núm vú từ 2-3 cm

Ø  Dùng ngón tay đưa vào ổ mủ để phá hết các vách xơ

Ø  Nếu thấy khó tháo mủ vì áp xe có nhiều ổ thì có thể rạch đường thứ 2 ( rạch đối chiếu)

Ø  Sau khi rạch cần đặt dẫn lưu bằng ống cao su hoặc độn gạc

Ø  Sau mổ cần bơm rửa ổ áp xe hằng ngày qua ống dẫn lưu bằng dung dịch sát trùng kết họp dùng kháng sinh toàn thân

Ø  Khi đường rạch tháo mủ không đủ rộng, mủ có thể bị ứ lại và quá trình viêm sẽ lan sang các thùy tuyến lân cận

4.      Với các áp xe sau tuyến

Ø  Cần rạch tháo mủ theo đường vòng cung ở bờ dưới, ngoài tuyến vú.

Ø  Chích tháo mủ, đặt ống dẫn lưu hoặc độn gạc

Ø  Rửa ổ áp xe hàng ngày bằng các dung dịch sát trùng để tạo điều kiện cho qua trình liền sẹo của ổ áp xe nhanh hơn